Kolej Sowiogórska

Ponieważ główne magistrale kolejowe w okolicach Gór Sowich omijały szereg uprzemysłowionych miejscowości postanowiono wybudować linię kolejową przecinającą Góry Sowie. Umożliwiło by to zaopatrzenie w węgiel z okolic Ścinawki i Nowej Rudy zakładów włókienniczych w okolicach Bielawy, Pieszyc i Dzierżoniowa. Na podstawie ustawy o kolejach drugo i trzecio rzędnych powstała spółka Kolej Sowiogórska która  wybrała firmę Lenz & Co do eksploatacji linii. Prace przy linii ruszyły 12.września 1899 roku. 01.06.1900 roku otwarto pierwszy odcinek o długości 7 km Dzierżoniów - Pieszyce. Kolejny odcinek do Bielawy Zachodniej o długości 3,7 km gdzie miała być wspólna stacja z kolejami państwowymi  ukończono 01.10.1900 roku. Odcinek o długości 15,4 km do Srebrnej Góry oddano 12.12.1900 roku. Ponieważ kolejny odcinek przebiegał przez strome góry na odcinku Srebrna Góra - Nowa Wieś Kłodzka musiano zastosować dodatkową szynę zębatą. Przy budowie tego odcinka w ramach ćwiczeń pomagał oddział wojsk kolejowych. Ostatecznie odcinek Srebrna Góra - Ścinawka Średnia o długości 19,3 km ukończono 5.08.1902 roku. Na odcinku tym musiano wybudować 2 ceglane mosty oraz liczne wykopu w terenie górskim. Od linii odgałęziały się 2 bocznice. Pierwsza w  Bielawie Zach. o dł. 2,2 km do zakładów w Żerominie, druga o dł. 2,3 km  ze Słupca do kopalni Jana Chrzciciela. W Dzierżoniowie umieszczono Inspekcję Ruchu odpowiedzialną za eksploatację linii oraz główną parowozownię i warsztaty. Na trasie linii usytuowano 4 ważniejsze stacje Dzierżoniów Mały Dworzec, Bielawa zach., Srebrna Góra, Wolibórz, Ścinawka Śr. Mały Dworzec), 11 przystanków z ładowniami (Pieszyce Dolne, Pieszyce Środkowe, Pieszyce Górne, Bielawa Nowa, Ostroszowice, Grodziszcze, Jemna, Nowa Wieś Kłodzka, Dzikowiec Kłodzki, Słupiec Kłodzki, Słupiec Dolny), 1 Przystanek z mijanką (Srebrna Góra Twierdza), 2 punkty przystankowe (Pieszyce Stadion, Kamieniczki) i 2 bocznice. W latach późniejszych przystanek Słupiec Kłodzki przemianowano na stację, a w Dzierżoniowie wybudowano bocznicę do zakładów włókienniczych.

Kolej Stołowogórska

W 1900 roku zapadła decyzja o budowie linii o długości 9,5 km ze Ścinawki Średniej do Radkowa. Prace projektowe powierzono firmie Lenz & Co. Dla zapewnienia większej rentowności postanowiono połączyć ją z kolejką Sowiogórską korzystając z jej personelu i taboru oraz przedłużyć linię do odległych o 1,75 km kamieniołomów. Potencjalnymi klientami miały być lasy państwowe, tartak, gazownia miejska, browar i gorzelnia. Zezwolenie na budowę trzeciorzędnej linii normalnotorowej uzyskano 1.08.1901 roku a  21.12.1901 roku na zebraniu akcjonariuszy uchwalono rozszerzenie spółki  "Kolej Sowiogórska" na odcinek linii Ścinawka Śr. - Radków. Projekty linii zatwierdzono w styczniu 1902 roku i od razu ruszyły roboty ziemne.   Budowa miała być ukończona 28.11.1903 roku. Budowę odcinka ukończono 27.11.1903 roku. Otwarcie dla przewozów osobowych i towarowych odbyło się 1.12.193 roku. Na linii usytuowano 1 stację (Radków), 1 przystanek z ładownią (Ścinawka Radkowska), 2 punkty przystankowe (Ratno-Wambierzyce, Ratno Górne), i 1 ładownię (Szczeliniec).  W 1913 roku w Ścinawce Średniej wybudowano bocznicę o długości 1 km do elektrowni  oraz do Rolniczej Spółdzielni Handlowej. Kolejka  w 1902 roku posiadała: 8 parowozów 11 wagonów osobowych, 2 pocztowe i 95 towarowych. W 1909 roku miała już: 15 wagonów osobowych, 2 pocztowe, 2 bagażowe, 105 towarowych, i 5 technicznych. W 1925 roku stan wagonów osobowych wzrósł do 25 a pocztowych do 5. Zakupiono też 1 dźwig i 2 pługi odśnieżne. W 1905 roku w Srebrnej Górze i Woliborzu zainstalowano obrotnice do obracania pługów odśnieżnych. Z posiadanych 8 parowozów 5 było przeznaczonych do obsługi odcinków Dzierżoniów - Srebrna Góra i Wolibórz - Ścinawka - Radków. Były to trzyosiowe tendrzaki z fabryki Vulcan. Odpowiadały one pruskim typom T7. Do obsługi odcinka górskiego Srebrna Góra - Wolibórz zakupiono3 ciężkie parowozy z systemem zębatym.  Odcinek górski między Srebrną Górą a  Woliborzem sprawiał duże problemy. Uwoziła się skarpa na tory oraz popękały podstawy obu mostów a na naprawy niebyło pieniędzy. Międzyczasie nastąpił ogólnoświatowy kryzys gospodarczy. W związku z bardzo złym stanem odcinka górskiego całkowicie wstrzymano na nim przewozy. Ponieważ odcinek ten dla firmy eksploatującej linię był uciążliwy w l933 roku wystąpiono z wnioskiem o rozebranie odcinka od Srebrnej Góry do Srebrnej Góry Twierdza. Uzyskano zgodę i w późnym latem przystąpiono do demontażu odcinka. W 1934 roku rozebrano dalszy odcinek do Nowej Wsi Kłodzkiej. Po przejęciu linii przez PKP odcinek Dzierżoniów Śl. - Srebrna Góra Ząbkowice Śl. otrzymał  wg. D29  nr. 318. Linia Dzikowiec Kł. - Nowa Ruda Słupiec - Radków otrzymała numer  327.

Daty otwarcia linii lub odcinków: Srebrna Góra - Ścinawka Śr. 05.08.1902, Ścinawka Śr. - Radków 01.12.1903.

Zmiana ilości torów: Jeden

Elektryfikacja: Brak

Ruch osobowy: Na odcinku Srebrna Góra - Ścinawka Śr. do 1931 roku,  Ścinawka Śr. - Radków do 1987 roku.

Ruch towarowy: Na odcinku Srebrna Góra - Ścinawka Śr. do 1931 roku, Ścinawka Śr. - Radków do 1987 roku. Czynny jest tylko odcinek Ścinawka Śr. - Nowa Ruda Słupiec.

Zamknięcie lub likwidacja: Odcinek Srebrna Góra - Wolibórz rozebrano około 1934 roku. Odcinek  Wolibórz - Dzikowiec Kł. rozebrano około 1978 roku, Odcinek Ścinawka Śr. - Radków rozebrano w 1999 roku.

Dodatkowe informacje:

Nazwy

Data

Gale

ria

Elementy czynne, zamknięte, zlikwidowane.   

St. - stacja, Sth - St. handlowa, StT. - St. Techniczna (towarowa), Po - przystanek, Poł - przystanek z ładownią, Ł - ładownia, m - mijanka,

Podg - post. odgał., Pe - post. odst., Pb - post. boczn.

 

*1 Po 1945 od dawnej stacji wybudowano bocznicę do kopalni  wapienia.

*2 Bocznica Kopalni Węgla "Johann Baptista" i ładowni kruszywa.

 

Więcej o historii linii można przeczytać   tutaj:

Scheer Andrzej, Zapomniane linie kolejowe w województwie wałbrzyskim, [w:] Rocznik Świdnicki, Świdnica 1984

Jerczyński Michał, Koleje zębate, [w:] Młody Technik, 6/91 s. 14–21.

Michał Jerczyński Ścinawka Średnia ŚK 5/2008 str. 42

Leszek Kumor, Andrzej Ubysz Kolejka Sowiogórska (Eulengebirgsbahn)

Rafał Wiernicki Kolej Stołowogórska (Ścinawka Średnia - Radków)"Turysta Dolnośląski".

Michał Jarczyński i Tomasz Przerwa książka "Kolej Sowiogórska"

Srebrna Góra Miasto  (TSilberberg)

Stacja 3 klasy  usytuowana na 12,711 km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów (0,00 km linii Ząbkowice - Srebrna Góra i 26,19 km linii Dzierżoniów - Radków)  położona na wysokości 394m npm.

Stacja posiadała budynek dworca z magazynem i nastawnią, 3 perony, wieżę wodną, dwu-stanowiskową parowozownię, wagę wozową, rampę czołową i plac ładunkowy. Po 1945 roku wybudowano osobny magazyn i kilka budynków gospodarczych.

Układ torowy to: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 7 bocznych w tym 2 ładunkowe i 2 trakcyjne.

 

Srebrna Góra Twierdza  (Silberberg — Festung)

Przystanek usytuowany na (30,32) km linii Srebrna Góra - Radków położony na wysokości 569 m npm.

Był tam budynek dworca, peron i mijanka (tor główny zasadniczy i główny dodatkowy). Tu zaczynał się odcinek kolei zębatej.

 

Nowa Wieś Kłodzka  (Neudorf)

Stacja ajencyjna 4 klasy usytuowana na (32,75) km linii Srebrna Góra - Radków położona na wysokości 520 m npm.

Stacja posiadała budynek dworca z magazynem, peron i plac ładunkowy.Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy. Tu kończył się odcinek kolei zębatej. Po 1945 roku wykazywana jako przystanek.

 

Wolibórz  (Volpersdorf)

Stacja  4 klasy usytuowana na (35,00) km linii Srebrna Góra - Radków położona na wysokości 509 m npm.

Stacja posiadała budynek dworca z magazynem, peron, obrotnica i plac ładunkowy. Układ torowy to: tor główny zasadniczy, główny dodatkowy i ładunkowy. Pociągi zmieniały tu kierunek jazdy.

 

Dzikowiec Kłodzki  (Ebersdorf)

Stacja ajencyjna 4 klasy usytuowana na (37,25) km linii Srebrna Góra - Radków położona na wysokości 475 m npm.

Stacja posiadała budynek dworca z magazynem, peron i plac ładunkowy. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy. Po 1945 roku wykazywana jako przystanek.

 

Bocznica kopalni węgla  nr. 304 (...)

Bocznica kopalni węgla Jan Baptysta usytuowana na (39,00) km  linii Srebrna Góra - Radków.

Po 1945 roku linię przebudowano i bocznica do kopalni odchodziła na stacji Nowa Ruda Słupiec, a stary odcinek przejęła kopalnia gabra Słupiec.

W latach 60-tych częściowo zlikwidowana.

 

Nowa Ruda Słupiec  (Schlegel)

Stacja  4 klasy usytuowana na 0,000 (40,38) km linii Srebrna Góra - Radków położona na wysokości 427 m npm.

Stacja miała budynek dworca, magazyn, wc, budynek gospodarczy, 2 perony i plac ładunkowy. Układ torowy to: tor główny zasadniczy, główny dodatkowy i ładunkowy. W latach późniejszych wybudowano nastawnię "NRS" oraz dodano jeden tor towarowy. Zaraz za przejazdem odgałęziała się nowo wybudowana bocznica do kopalni węgla i kruszywa.

 

Słupiec Dolny  (Nieder Schlegel)

Przystanek z ładownią usytuowany na 1,800 (42,18) km linii Srebrna Góra - Radków położona na wysokości 401 m npm.

Był tam budynek dworca, peron i rampa ładunkowa urobku z kamieniołomu. Był tam tor główny i ładunkowy.

Była tu ładownia kamienia z pobliskich kamieniołomów czerwonego piaskowca. Przystanek zlikwidowano 1 stycznia 1972 r.

 

Ścinawka Średnia  (Mittelsteine)

Stacja 2 klasy usytuowana na 14,067 (381,71) km linii Kłodzko Gł. - Wałbrzych Gł., 5,101 (45,48) km linii Srebrna Góra - Radków i

początkowa linii do stacji Otovice Zastawka położona na wysokości 352 m npm.

Stacja miała budynek dworca, magazyn, wc, budynki gospodarcze i techniczne, 2 place ładunkowe, suwnicę towarową, wagę wozową i wagonową, skrajnik, rampę boczno-czołową i 2 nastawnie "ŚŚ" i "ŚŚ1". Ponadto była dwustanowiskowa parowozownia z obrotnicą i wieża wodna. Stacja miała 4 perony. Pierwszy obsługiwał linię do Tłumaczowa i Otovic, drugi wyspowy linię Wałbrzych - Kłodzko. Pozostałe dwa były na terenie Małego Dworca  do obsługi linii Dzierżoniów - Radków. Mały Dworzec miał własny budynek dworca , wc, plac ładunkowy i wagę wagonową.

Układ torowy to: Po stronie linii Wałbrzych - Kłodzko 3 tory główne zasadnicze, 2 główne dodatkowe, 13 bocznych w tym ładunkowe.

Po stronie linii Sowiogórskiej - 2 główne zasadnicze i 5 bocznych w tym ładunkowy. Od stacji odchodziły bocznice do: cegielni, tartaku i elektrowni. Ponieważ stacja była stacją graniczną były oddzielne pomieszczenia dla urzędników pruskich i austriackich. Magazyn podzielony był na 2 części dla celników pruskich i osobne skrzydło dla celników austriackich. Parowozownia była do obsługi linii do Tłumaczowa i Brounova. Linia ta była administrowana i obsługiwana przez koleje austriackie a później czeskie.

 

Ścinawka Radkowska  (Steine, Kamienno)

Przystanek usytuowany na 7,502 (47,92) km linii Srebrna Góra - Radków położony na wysokości 325 m npm.

Był tam nieduży budynek dworca, peron, droga ładunkowa, tor główny i boczny ładunkowy.

 

Ratno Dolne  (Nieder Rethen, Ratno Wambierzyce)

Przystanek z ładownią usytuowany na 10,062 (50,48) km linii Srebrna Góra - Radków położony na wysokości 356 m npm.

Był tam budynek dworca, wc i peron. W latach 1939-40 wybudowano 2 tory boczne i plac ładunkowy.

 

Ratno Górne  (Ober Rathen)

Przystanek usytuowany na 11,362 (51,78) km linii Srebrna Góra - Radków położony na wysokości 363 m npm. Był tam tylko peron.

 

Radków  (Wünschelburg, Gródek)

Stacja  4 klasy usytuowana na 14,512 (54,93) km linii Srebrna Góra - Radków położona na wysokości 369 m npm.

Stacja miała budynek dworca z magazynem, wc, budynek gospodarczy, peron, dwustanowiskową parowozownię, skrajnik, rampę boczno-czołową i plac ładunkowy. Układ torowy to: tor główny zasadniczy, oblotowy dla loków, tor pod magazyn, tor odstawczy, trakcyjny i ładunkowy.

Od stacji odchodzi bocznica do kamieniołomu i nadleśnictwa.