Kolej Sowiogórska

Ponieważ główne magistrale kolejowe w okolicach Gór Sowich omijały szereg uprzemysłowionych miejscowości postanowiono wybudować linię kolejową przecinającą Góry Sowie. Umożliwiło by to zaopatrzenie w węgiel z okolic Ścinawki i Nowej Rudy zakładów włókienniczych w okolicach Bielawy, Pieszyc i Dzierżoniowa. Na podstawie ustawy o kolejach drugo i trzecio rzędnych powstała spółka Kolej Sowiogórska która  wybrała firmę Lenz & Co do eksploatacji linii. Prace przy linii ruszyły 12.września 1899 roku. 01.06.1900 roku otwarto pierwszy odcinek o długości 7 km Dzierżoniów - Pieszyce. Kolejny odcinek do Bielawy Zachodniej o długości 3,7 km gdzie miała być wspólna stacja z kolejami państwowymi  ukończono 01.10.1900 roku. Odcinek o długości 15,4 km do Srebrnej Góry oddano 12.12.1900 roku. Ponieważ kolejny odcinek przebiegał przez strome góry na odcinku Srebrna Góra - Nowa Wieś Kłodzka musiano zastosować dodatkową szynę zębatą. Przy budowie tego odcinka w ramach ćwiczeń pomagał oddział wojsk kolejowych. Ostatecznie odcinek Srebrna Góra - Ścinawka Średnia o długości 19,3 km ukończono 5.08.1902 roku. Na odcinku tym musiano wybudować 2 ceglane mosty oraz liczne wykopu w terenie górskim. Od linii odgałęziały się 2 bocznice. Pierwsza w  Bielawie Zach. o dł. 2,2 km do zakładów w Żerominie, druga o dł. 2,3 km  ze Słupca do kopalni Jana Chrzciciela. W Dzierżoniowie umieszczono Inspekcję Ruchu odpowiedzialną za eksploatację linii oraz główną parowozownię i warsztaty. Na trasie linii usytuowano 4 ważniejsze stacje Dzierżoniów Mały Dworzec, Bielawa zach., Srebrna Góra, Wolibórz, Ścinawka Śr. Mały Dworzec), 11 przystanków z ładowniami (Pieszyce Dolne, Pieszyce Środkowe, Pieszyce Górne, Bielawa Nowa, Ostroszowice, Grodziszcze, Jemna, Nowa Wieś Kłodzka, Dzikowiec Kłodzki, Słupiec Kłodzki, Słupiec Dolny), 1 Przystanek z mijanką (Srebrna Góra Twierdza), 2 punkty przystankowe (Pieszyce Stadion, Kamieniczki) i 2 bocznice. W latach późniejszych przystanek Słupiec Kłodzki przemianowano na stację, a w Dzierżoniowie wybudowano bocznicę do zakładów włókienniczych. Kolejka  w 1902 roku posiadała: 8 parowozów 11 wagonów osobowych, 2 pocztowe i 95 towarowych. W 1909 roku miała już: 15 wagonów osobowych, 2 pocztowe, 2 bagażowe, 105 towarowych, i 5 technicznych. W 1925 roku stan wagonów osobowych wzrósł do 25 a pocztowych do 5. Zakupiono też 1 dźwig i 2 pługi odśnieżne. W 1905 roku w Srebrnej Górze i Woliborzu zainstalowano obrotnice do obracania pługów odśnieżnych. Z posiadanych 8 parowozów 5 było przeznaczonych do obsługi odcinków Dzierżoniów - Srebrna Góra i Wolibórz - Ścinawka - Radków. Były to trzyosiowe tendrzaki z fabryki Vulcan. Odpowiadały one pruskim typom T7. Do obsługi odcinka górskiego Srebrna Góra - Wolibórz zakupiono 3 ciężkie parowozy z systemem zębatym.                 

Ząbkowicka Kolej Powiatowa

Na podstawie ustawy z 28.07.1892 roku o kolejach trzeciorzędnych i bocznicach prywatnych także w powiatach Ząbkowice Śl. Ziębice oraz Niemcza  postanowiono wybudować kolej która łączyłaby owe powiaty a Koleją Sowiogórską, Trasą Podsudeckę oraz liniami z Wrocławia.  Miała to być Kolej Powiatowa o znaczeniu lokalnym. Wspomogła by transport towarów, płodów rolnych i turystów w regionie. Do budowy linii wybrano znaną firmę Lenz & Co. Opracowany projekt zakładał powstanie trzech odcinków linii ( Srebrna Góra - Ząbkowice Śl., Ząbkowice Śl. - Henryków i Ciepłowody - Kondratowice) o łącznej długości 50,75 km. W 1907 roku powołano w Ząbkowicach Śl. spółkę akcyjną Aąbkowicko-Ziębicko-Niemczańska Kolej Powiatowa.  4.04.1907 roku spółka uzyskała koncesję na budowę i eksploatację linii przez okres 50 lat. Od kwietnia 1907 roku ruszyły prace w terenie. Budowę linii planowano ukończyć w maju 1908 roku ale z powodu powodzi termin się przesuną.

Ostatecznie budowę odcinków ukończono w terminach:

- odcinek Ciepłowody - Henryków 17.09.1908 roku,

- odcinek Ciepłowody - Kondratowice 18.09.1908 roku,

- odcinek Srebrna Góra - Ząbkowice Śl. 24.09.1908 roku,

- odcinek Ząbkowice Śl. - Ciepłowody 20.10.1908 roku.

W momencie uruchomienia kolejka zatrudniała 37 pracowników w tym:

-dział eksploatacji ( 8 urzędników i pomocników, 2 agentki i 2 agentów-dzierżawców kas biletowych),

-służba utrzymania kolei (1 mistrz budowlany, 2 majstrów, 2 pomocników),

- służba drogowa (4 dróżników przejazdowych),

- służba ruchu i trakcji - 16 pracowników ( konduktorzy, maszyniści, manewrowi).

Tabor kolejki to: 5 parowozów po 33 tony, 2 wagony 2/3 kl., 1 wagon 2/3/4 kl., 2 wagony 3/4 kl., 2 wagony 4 kl., 3 wagony pocztowo-bagażowe, 3 kryte wagony towarowe o ład.10 ton, 8 o ład. 15 ton, 20 wagonów towarowych odkrytych o ład. 15 ton, 1 wapniarki o ład. 15 ton, 3 inne pojazdy i 2 rowery szynowe. Po przejęciu linii kolejowych przez PKP do 1974 roku kilometraż linii Srebrna Góra - Dzierżoniów liczony był od st. Srebrna Góra, a odcinek Ząbkowice Śl. - Srebrna Góra należał do linii Kondratowice - Radków ( pomimo iż od 1934 roku nie istniał już odcinek Srebrna Góra - Wolibórz). Ostatecznie po 1974 koku z odcinka Ząbkowice Śl. - Srebrna Góra i Srebrna Góra - Dzierżoniów utworzono linię wg D29 318. Kilometraż linii liczono od Ząbkowic Śląskich. Z odcinka Kondratowice - Ząbkowice Śl. linię 320, a z odcinka Dzikowiec Kł. a później Nowa Ruda Słupiec - Radków linię 327.

Daty otwarcia linii lub odcinków:

- Dzierżoniów Śl. - Pieszyce Górne  01.06.1900,

- Pieszyce Górne - Bielawa Zach. 01.10.1900,

- Bielawa Zach.- Srebrna Góra, 01.11.1908

- Srebrna Góra - Ząbkowice Śl.

Zmiana ilości torów: Jeden

Elektryfikacja: Brak

Ruch osobowy: Dzierżoniów - Srebrna Góra do 1977 roku, Srebrna Góra - Ząbkowice Śl. do 22.05.1977 roku.

Ruch towarowy: Dzierżoniów - Srebrna Góra do 1977 roku, Srebrna Góra - Ząbkowice Śl. do 1987 roku.

Zamknięcie lub likwidacja: Odcinek Dzierżoniów - Srebrna Góra rozebrano około 1978 roku, a odcinek Srebrna Góra - Ząbkowice Śl. około  1990 roku.

Dodatkowe informacje:

Nazwy

Data

Gale

ria

Elementy czynne, zamknięte, zlikwidowane.   

St. - stacja, Sth - St. handlowa, StT. - St. Techniczna (towarowa), Po - przystanek, Poł - przystanek z ładownią, Ł - ładownia, m - mijanka,

Podg - post. odgał., Pe - post. odst., Pb - post. boczn.

 

*1 Bocznica cegielni

*2 Bocznica zakładów meblowych

*3 Bocznica zakładów gazowniczych i betoniarskich

 

Więcej o historii linii można przeczytać   tutaj:

Scheer Andrzej, Zapomniane linie kolejowe w województwie wałbrzyskim, [w:] Rocznik Świdnicki, Świdnica 1984, s. 56–61.

Scheer Andrzej, Zapomniane linie kolejowe w województwie wałbrzyskim, [w:] Rocznik Świdnicki, Świdnica 1984, s. 80–87.

"Ząbkowice Śl. - Srebrna Góra" Świat Kolei 7/2009 str.26-28

Leszek Kumor, Andrzej Ubysz Kolejka Sowiogórska (Eulengebirgsbahn)

Michał Jarczyński i Tomasz Przerwa książka "Kolej Sowiogórska"

Ząbkowice Śl.  (Frankenstein Klein., Zębkowice nad Sedlną )

Stacja węzłowa 3 klasy  usytuowana na 187,080  km linii Katowice - Legnica, 0,000  km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów i  26,891 km linii Kondratowice - Srebrna Góra  położona na wysokości 280m npm. Stacja posiada: budynek dworca, 2 magazyny towarowe, magazyn ekspresowy, magazyn pocztowy, magazyn odcinka drogowego, wc, 2 nastawnie ZŚ i ZŚ1, 2 perony, rampa boczno-czołowa, plac ładunkowy, wagę wagonową i wozową oraz skrajnik.  Układ torowy to: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowe, 3 boczne odstawcze , 3 ładunkowe, 1 wyciągowy.  Od południowej strony były 2 prywatne bocznice ładunkowe. Po zachodniej stronie dworca był Mały Dworzec obsługujący linię Ciepłowody - Srebrna Góra. Był tam budynek dworca z magazynem, wc, jedno-stanowiskowa parowozownia, peron, obrotnica wagonów i plac ładunkowy. Mały Dworzec miał 7 torów o różnym przeznaczeniu.

 

Albertów boczn. 605  (Gr. Olbersdorf)

Ładownia  usytuowana na 3,25(9,46) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położona na wysokości 294m npm.

Ładownia usytuowana przy cegielni.

 

Stoszowice Dln.  (Peterwitz, Piotrowice Dolne)

Przystanek z ładownią usytuowany na 5,334 (7,33) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 301m npm.

Był tam budynek dworca, wc, peron i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy. Po 1945 roku wykazywana jako przystanek z ładownią.

 

Stoszowice Grn.  (Ober Peterwitz, Piotrowice Górne)

Przystanek usytuowany na 7,473 (5,24) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 320m npm. Był tam peron z wiatą peronową.

 

Budzów (Schönwalde, Zdanów)

Przystanek z ładownią usytuowany na 9,116 (3,58) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 332m npm.

był tam budynek dworca, wc, peron i drogę ładunkową. Na starej pocztówce widać kwadratową wieżę wodną.

Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy. Po 1945 roku wykazywana jako przystanek z ładownią.

 

Srebrna Góra Miasto  (Silberberg)

Stacja 3 klasy  usytuowana na 12,711 km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów (0,00 km linii Ząbkowice - Srebrna Góra i 26,19 km linii Dzierżoniów - Radków)  położona na wysokości 394m npm. Stacja posiadała budynek dworca z magazynem i nastawnią, 3 perony, wieżę wodną, dwu-stanowiskową parowozownię, wagę wozową, rampę czołową i plac ładunkowy. Po 1945 roku wybudowano osobny magazyn i kilka budynków gospodarczych. Układ torowy to: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 7 bocznych w tym 2 ładunkowe i 2 trakcyjne.

 

Jemna  (Raschdorf, Radyszyn)

Przystanek z ładownią usytuowany na 14,828 (24,08) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 389m npm.

Był tam budynek dworca z magazynem i wc, peron i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy.

 

Grodziszcze  (Lampersdorf, Lambertów)

Przystanek z ładownią usytuowany na 18,492 (20,40) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 354m npm.

Był tam budynek dworca z magazynem i wc, peron i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy. Po 1945 roku wykazywana jako przystanek.

 

Ostroszowice  (Weigelsdorf, Migańczyce)

Przystanek z ładownią usytuowany na 21,380 (17,51) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 361m npm.

Był tam budynek dworca z magazynem i wc, peron i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy. Po 1945 roku wykazywana jako przystanek.

 

Boczn. zakł. meblowych nr. 606  (...)

Bocznica usytuowana na 21,790 (---) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów..

Bocznica która prowadziła na teren Ostroszowickej Fabryki Mebli. Odchodziła ona tuż przed przystankiem, jadąc od strony Bielawy. Powstała po roku 1945. Została zlikwidowana pod koniec lat 80-tych XX wieku.

 

Bielawa Nowa  (Neu Bielau, Biała Nowa)

Przystanek z ładownią usytuowany na 24,400 (14,47) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 380m npm.

Był tam budynek dworca, wc, peron i drogę ładunkową.Układ torowy to: początkowo tor główny zasadniczy i ładunkowy. W latach 20-tych wybudowano jeden tor boczny. Od stacji  w stronę Ostroszowic odchodziła łukiem o długości 2 km bocznica do wykańczalni Bieltexu (przed wojną zakłady Suckerta Neubielau - Suckertshof) przy ul. Ostroszowickiej w tzw. Żerominie. Końcówka bocznicy przed przekroczeniem ul. Ostroszowickiej miała na mapach oznaczenie Dworzec Towarowy (Güter Bf.). Wg niektórych relacji bocznica istniała jeszcze w 1986 roku, ale jest to raczej mało możliwe, skoro nie widać jej już na mapach topograficznych z połowy lat 60. Bocznica już ponoć nie funkcjonowała od 1930 r. Później w miejscu gdzie była górka rozrządowa bocznicy stoją zabudowania firmy Liw Lewant.

 

Kamieniczki  (Steinhäser, Kamieniczko)

Przystanek  usytuowany na 25,942 (12,95) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 366m npm.

Był tam budynek dworca i peron. Gdy osada Kamieniczki na pocz. XX w. nie stała się najbardziej popularnym miejscem wypoczynkowym dla mieszkańców Bielawy i Dzierżoniowa. Właściciele pensjonatów w Kamieniczkach, jak i okoliczna ludność wymusiły na przewoźniku otwarcie tam przystanku. Powstał po to, aby przybywający tu licznie turyści nie musieli wysiadać na stacji Bielawa Nowa i pół godziny iść, lecz tylko 10 minut. W dni wolne wsiadało tu do pociągu i wysiadało mnóstwo ludzi – prawie wyłącznie turystów.

 

Bielawa Zach  (Ober-Langenbielau, Biała Długa)

Stacja 3 klasy  usytuowana na 28,160 (10,77) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położona na wysokości 318m npm.

Stacja posiadała budynek dworca z magazynem i nastawnią, wc, budynek gospodarczy i mieszkalny dla pracowników, 3 perony, 2 place ładunkowe, wagę wagonową, skrajnik, rampę boczno-czołową oraz żuraw do nawadniania parowozów. Układ torowy to: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 4 odstawcze i 6 ładunkowych.  Od stacji odchodziła bocznica do zakładów włókienniczych.

 

Pieszyce Górne  (Ober Peterswaldau , Piotrowin Górny)

Przystanek z ładownią usytuowany na 31,860 (7,07) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 335m npm.

Był tam budynek dworca z magazynem , wc, 2 perony i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy, główny dodatkowy i ładunkowy.

 

Pieszyce Stadion  (Peterswaladu Stadion, Piotrowin Stadion)

Przystanek usytuowany na 33,010 (5,92) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 313m npm. Był tam mały budynek dworca lub wiata peronowa i peron.

 

Pieszyce Środkowe  (Mittel-Peterswaldau , Piotrowin Środkowy)

Przystanek z ładownią usytuowany na 34,290 (4,64) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 281m npm.

Był tam budynek dworca z magazynem, wc, peron i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy.

 

Pieszyce Dolne  (Nieder Peterswaldau, Piotrowin Północny)

Przystanek z ładownią usytuowany na 35,730 (3,20) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów  położony na wysokości 267m npm.

Przystanek miał mały budynek dworca, peron i drogę ładunkową. Układ torowy to: tor główny zasadniczy i ładunkowy.

 

Bocznica nr. 608  (Trutzflut)

Bocznica usytuowana na 38,1 (---) km linii Ząbkowice Śl. - Dzierżoniów. Powstała po 1945 roku.

 

Dzirżoniów Śl.  (Reichenbach, Drobnoszów)

Stacja węzłowa 2 kl. oddana 24.11.1855 roku usytuowana na 208,815 (31,60) km linii Katowice - Legnica, 5,89 km linii Bielawa Zach. - Dzierżoniów Śl. i początkowa dla linii Ścinawki Średniej  położona na wysokości 260m npm.

Stacja posiada: budynek dworca, 2 perony, magazyn, wc, zabudowania gospodarcze, budynek mieszkalny, parowozownię z warsztatami wieżą wodną i obrotnicą, 2 nastawnie DŚ i DŚ1 i plac ładunkowy. Układ torowy to: 3 tory główne zasadnicze, 2 główne dodatkowe, 6 odstawczych, 2 ładunkowe i kilka trakcyjnych. Od strony Świdnicy usytuowany był Mały Dworzec odsługujący linię do Ścinawki Średniej.

Był tam budynek dworca z magazynem, peron, plac ładunkowy, 4-ro stanowiskowa parowozownia z obrotnicą, waga wagonowa i 6 torów.

Mały Dworzec w 1977 roku zamknięty a w 2004 całkowicie zlikwidowany.